Leve de binnenstad van Utrecht!
Een visie voor 2023
Utrecht groeit en bloeit. De oude binnenstad (het stadsdeel binnen de singels) is populair om te recreëren, te werken en te wonen. De verschillende sferen die er naast elkaar bestaan geven de stad karakter. Bewoners dragen daar veel en graag aan bij.
De laatste twintig jaar is vooral het recreëren spectaculair toegenomen. Het aantrekken van zoveel mogelijk bezoekers is de economische motor die het gemeentebestuur heeft ingezet om het historische centrum van de stad steeds rijker en levendiger te maken. Dat is fantastisch goed gelukt en de binnenstad is nu een paradijs voor consumenten en recreanten. Dit is ten koste gegaan van het leef- en woonklimaat, van de economische en sociale diversiteit, en van de onbetaalbare rust en de schoonheid van de oude binnenstad. Als deze trend zich voortzet, wordt het heerlijke karakter van het oude centrum voorgoed en wezenlijk aangetast. Dat willen wij niet, en velen met ons.
Dit is belangrijk om te weten:
De binnenstad wordt zeer intensief bewoond.
88% van de huizen in de binnenstad zijn woningen (1). De Gemeente mikt op een stijging van het aantal bewoners van 17.000 nu naar 28.000 in 2040. (2) Projectontwikkelaars en investeringsfondsen krijgen ruim baan om de historische huizenvoorraad te verbouwen tot hotels of te splitsen in kleine appartementjes, veelal voor tijdelijke bewoning tegen zeer hoge huren.
Toeristen en tijdelijke bewoners verdringen bewoners met binding met de stad.
De trend is de binnenstad als doorgangshuis. Er is een uitstroom van gezinnen en een instroom van tijdelijke en jonge bewoners (3), waarvan velen de stad beleven als een product om te consumeren. De snelle groei van toeristenhuisvesting en shortstay-verhuur onttrekt huizen aan de woningvoorraad. Voor bijvoorbeeld de vakvrouw, de leraar en de winkelier is geen plaats en al helemaal niet als zij gezinnen hebben. Een stad zonder kinderen heeft iets triests. De binnenstad krijgt een steeds eenzijdiger bevolking, verliest sociale samenhang, en verzwakt daardoor wezenlijk.
De binnenstad heeft een eenzijdige economische basis.
Mede dankzij de gemeente is het culturele aanbod in Utrecht rijk en divers. Op andere gebieden wordt de binnenstad echter steeds eenzijdiger. Buiten de horeca en de retail daalt de werkgelegenheid in de binnenstad. Hoogwaardige banen worden verdrongen door (vaak slecht betaalde) banen in horeca en retail. De binnenstad wordt zo steeds afhankelijker van twee zeer conjunctuurgevoelige sectoren. Maar de stroom bezoekers kan niet eeuwig blijven groeien, uiteindelijk zijn er misschien spannender dingen dan Utrecht.
Horeca en bezoekersdruk beschadigen de leefbaarheid.
De Utrechtse binnenstad is de afgelopen decennia veel leuker en levendiger geworden, maar het is doorgeslagen. 84% van de horecavergunningen en de meeste winkels van Utrecht liggen in dit kleine stukje stad. Dat is idioot veel, terwijl elders weinig te beleven valt. Mede door gebrek aan toezicht en handhaving heeft de horecadichtheid tot gevolg dat een klein aantal mensen tot midden in de nacht herrie en rotzooi maken. Dat raakt zelfs delen van de binnenstad die hoofdzakelijk een woonfunctie hebben. De binnenstad is propvol. Het is goed en belangrijk dat de Gemeente zogenoemde binnenstadsfuncties verspreidt naar de Jaarbeurs, Rotsoord, en Leidsche Rijn, maar het is geen oplossing. De nadelen van de bezoekers¬economie in de binnenstad zijn structureel en blijven toenemen.
Monumentale steden zijn succesvol omdat de bewoners er zoveel van houden.
Nog los van de intrinsieke waarde van monumenten, is hun economische waarde voor een stad een veelvoud van die van retail, horeca en toerisme (4). De hoge kosten die bewoners van de binnenstad maken voor herstel en instandhouding van monumenten heeft geweldige effecten op economie en leefbaarheid van de hele stad. Het opofferen van een evenwichtig woon- en leefklimaat aan omzet van horeca en winkels verzwakt het concurrentievermogen van een stad (5).
Het gaat om evenwicht.
Het aantrekken van steeds meer bezoekers maakt de binnenstad uiteindelijk onaantrekkelijk omdat het de kern van de bekoorlijkheid van de binnenstad aantast: schoonheid, afwisseling en stilte. Zonder ingrijpen barst de binnenstad uit zijn voegen. Volgens de laatste prognoses zal Utrecht over 12 jaar 100.000 méér inwoners hebben dan nu. Hoe meer ruimte er is voor op passanten gerichte winkels, hotels en (afhaal)horeca, hoe minder ruimte er overblijft voor andere, interessantere zaken en woningen. Veel Utrechters zijn niet blij met dit soort groei.
Een sterke binnenstad is divers, prettig druk, met een gemengd cultureel en recreatief aanbod, goede en gevarieerde werkgelegenheid, en een verscheidenheid aan bewoners. Utrechters zijn trots op hun stad, maar niet vanwege de huizenprijzen, de toeristenaantallen en de gerealiseerde omzet van horeca en retail. Uiteindelijk gaat het minder om de economie van Utrecht dan om haar ziel.
En daarom willen we dit:
Economische verscheidenheid
- De bezoekerseconomie in de binnenstad wordt afgeremd. Het vergunningenstelsel wordt ingezet om economische diversiteit terug te brengen. Er komt om te beginnen een horecastop in de binnenstad; een gedeeltelijke stop, de binnenstad wordt niet op slot gezet. Nieuw voor oud blijft mogelijk. En er blijft ruimte voor belangrijke initiatieven die de diversiteit vergroten.
- Bestemmingsplannen worden opgesteld ter bescherming van de diversiteit en het leefklimaat van de binnenstad.
- Vergunningen worden zo verleend dat overlast gevende bedrijfsvoering in nauwe samenspraak met omwonenden snel bijgestuurd kan worden. Er worden geen nieuwe vergunningen verleend voor winkels die zich uitsluitend op toeristen richten.
- De markten op het Vredenburg en elders worden gekoesterd en krijgen ruim baan.
Een diverse en betrokken bevolking
- Een verbod op splitsingen van monumenten en bestaande woningen in de binnenstad.
- Meer woningen voor gezinnen in en om de binnenstad.
- Beheersing van huis- en huurprijzen.
Behoud van het mooie en stille karakter van de historische binnenstad
- Vermaaksfuncties worden over de hele stad verspreid. De lobby van de horeca- en winkelondernemers wordt weerstaan en het drukke deel van de oude binnenstad wordt niet groter.
- Ook zonder reclame groeit het aantal toeristen en andere bezoekers. Utrecht ontmoedigt het massatoerisme en sluit de poorten voor de toeristen die Amsterdam kwijt wil. Het doel van citymarketing verschuift van het werven van toeristen naar het ontmoedigen van massatoerisme. Er komt een hotelstop voor het toeristisch segment, B&B in woningen wordt teruggedrongen en vakantieverhuur van woningen wordt teruggedrongen. Financiële prikkels zoals toeristenbelasting en vermakelijkheidsretributie houden de groei mede onder controle.
Een gezond leef- en woonklimaat
- De nachtrust van de bewoners wordt beschermd. Geluidsoverlast krijgt daarbij voorrang. Overlastnormen worden niet geënt op algemene regelgeving, maar op het tegengaan van overlast, met nadruk op het voorkomen van stress (6).
- De openbare ruimte is alleen bij uitzondering beschikbaar voor evenementen.
- Parken worden gebruikt als park, niet als restaurant of popzaal; pleinen als plein, niet als dranklokaal of sportveld; stoepen als stoep, niet als terras of uithangbord.
- De minimale doorloop op stoepen is 2,5 meter, obstakels als reclameborden en (bezorg)fietsen worden verwijderd.
- Er wordt beleid ontwikkeld op gebied van duurzaamheid, waaronder terugdringen van fijnstof en CO2-emissie. Vrachtauto’s langer dan 8 meter worden geweerd. Gebruik van houtkachels en terrasverwarmers wordt ontmoedigd. Er varen geen boten met dieselmotoren of met elektronisch versterkte muziek door de grachten en singels.
Duidelijke regels, strikte handhaving.
- Regels worden gehandhaafd. De gemeente wacht niet met optreden tot burgers klagen. De gedoogcultuur verdwijnt en bewoners worden bij overlast gevend gedrag proactief ondersteund door handhavers die de regels en voorwaarden van vergunningen kennen en ter plekke toepassen.
- Er zijn eenvoudige, effectieve en transparante procedures voor het melden en afhandelen van klachten.
Wil je ook dat Utrecht een gezellige stad blijft?
Teken dan onze petitie!
Voetnoten:
(1): https://allecijfers.nl/wijk/wijk-06-binnenstad-utrecht/
(2) Gemeente Utrecht, ‘Bevolkingsprognose 2017’, november 2017.
(3) https://allecijfers.nl/wijk/wijk-06-binnenstad-utrecht/
(4) G. Marlet, R. Ponds, J. Poort, C. van Woerkens, ‘De monumentale stad’, Atlas voor gemeenten 2015, Nijmegen: VOC uitgevers, 2015
(5) idem
(6) Of geluid stress geeft, wordt bepaald door een samenspel van drie factoren, onvoorspelbaarheid, onbeheersbaarheid en geluidssterkte. Zie: European Commission, ‘Noise impacts on health’, January 2015.
Binnenstad 030 